"راهنمای کامل اجرای مهریه: مراحل قانونی توقیف اموال زوج"

 
چگونه زوجه می‌تواند مهریه را به اجرا بگذارد؟

مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که طبق قانون مدنی ایران به‌عنوان دین بر عهده مرد قرار دارد. در صورتی که مرد از پرداخت مهریه خودداری کند یا قادر به پرداخت آن نباشد، زن می‌تواند برای اجرا گذاشتن مهریه به مراجع قضائی و واحدهای اجرای احکام مراجعه کند. فرایند اجرای مهریه شامل اقداماتی است که زن برای دریافت حقوق خود از مرد از طریق دادگاه خانواده یا مراجع اجرائی انجام می‌دهد.
این نوشتار به شرح نحوه اجرای مهریه، مراحل قانونی آن، و نکات حقوقی مرتبط با این فرآیند می‌پردازد.

تعریف حقوقی اجرای مهریه

اجرای مهریه به معنای مراحل قانونی است که زوجه باید برای تحقق مطالبه مهریه انجام دهد. در صورتی که مرد به هر دلیلی مهریه را پرداخت نکند، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی و واحد اجرائی اقدام کند تا مهریه خود را از اموال مرد به‌صورت نقدی یا غیرنقدی (مانند ملک یا دارایی‌های دیگر) دریافت کند.
ماده 1082 قانون مدنی ایران:
"مهریه مال زن است و زن می‌تواند آن را مطالبه کند."
این ماده بیانگر حق زن برای مطالبه مهریه از مرد است، و در صورتی که مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی آن را به اجرا بگذارد.

مراحل اجرای مهریه توسط زوجه

1. ثبت دادخواست در دادگاه خانواده
اولین مرحله برای اجرا گذاشتن مهریه، ثبت دادخواست در دادگاه خانواده است. زن باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد و در آن مقدار مهریه، شرایط پرداخت آن و دلایل عدم پرداخت مهریه توسط مرد را شرح دهد.
•    زن باید عقدنامه رسمی (که در آن مهریه ثبت شده است) را به دادگاه ارائه دهد.
•    همچنین، اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کرده است، زن باید دلایل این عدم پرداخت را در دادخواست خود ذکر کند.
2. صدور حکم دادگاه و درخواست اجرائیه
پس از ثبت دادخواست، دادگاه خانواده پس از بررسی مستندات و مدارک مربوطه، حکم به پرداخت مهریه صادر می‌کند. اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می‌تواند از دادگاه درخواست اجرائیه برای دریافت مهریه کند. اجرائیه یک دستور رسمی است که به مراجع اجرائی صادر می‌شود تا مهریه از طریق اموال مرد وصول گردد.
3. مراجعه به واحد اجرای احکام
پس از صدور حکم دادگاه و درخواست اجرائیه، زن می‌تواند برای اجرای حکم به واحد اجرای احکام دادگاه خانواده مراجعه کند. در این واحد، دستور اجرائی برای توقیف اموال مرد صادر می‌شود. واحد اجرای احکام موظف است که مهریه زن را از طریق اموال مرد توقیف کند.
•    این اموال می‌تواند شامل اموال منقول (مثل خودرو، پول نقد یا حساب‌های بانکی) و اموال غیرمنقول (مانند خانه یا زمین) باشد.
•    اگر مرد اموال قابل توقیفی نداشته باشد، زن می‌تواند از مراجع قضائی درخواست انجام اقدامات اضافی برای دریافت مهریه کند.
4. توقیف اموال مرد
در صورتی که مرد توان پرداخت مهریه را نداشته باشد، واحد اجرای احکام می‌تواند اقدام به توقیف اموال مرد کند. این اموال شامل موارد زیر است:
•    اموال منقول: مانند خودرو، پول نقد، لوازم خانگی، و حساب‌های بانکی.
•    اموال غیرمنقول: مانند ملک یا زمین که می‌تواند به نام زن منتقل شود.
پس از توقیف اموال، این اموال به‌طور قانونی به فروش می‌رسد و حاصل فروش برای پرداخت مهریه به زن اختصاص می‌یابد.
5. فروش اموال توقیف‌شده
اگر اموال مرد توقیف شود، ممکن است به فروش گذاشته شود. این فروش باید در حراج قانونی یا به‌طور رسمی از طریق مراجع قضائی انجام گیرد. پس از فروش اموال، وجوه حاصل به زن پرداخت خواهد شد تا مهریه وی تسویه شود.
6. تأمین مالی و سایر اقدامات
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند و اموالی برای توقیف نداشته باشد، دادگاه ممکن است از سایر اقدامات تأمینی استفاده کند. به‌عنوان مثال، در برخی موارد ممکن است مرد به زندان اعسار محکوم شود یا حقوق و اموال آینده او توقیف گردد تا مهریه پرداخت شود.

نکات حقوقی در خصوص اجرای مهریه

1.    مهریه عندالمطالبه:
o    در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، مهریه را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است.
2.    مهریه عندالاستطاعه:
o    اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، مرد تنها در صورتی که توان مالی داشته باشد، موظف به پرداخت مهریه است. در این صورت، زن نمی‌تواند مهریه را مطالبه کند، مگر اینکه مرد توان مالی خود را به دادگاه اثبات کند.
3.    پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی:
o    در صورتی که مرد قادر به پرداخت مهریه به‌صورت یکجا نباشد، می‌تواند درخواست تقسیط مهریه کند. این موضوع باید به تأسیس حکم از سوی دادگاه انجام شود.
4.    نکات اجرائی مهریه:
o    در صورتی که مرد به هر دلیلی از پرداخت مهریه امتناع کند، زن می‌تواند از اجرائیه دادگاه برای توقیف اموال مرد استفاده کند. واحد اجرائی دادگاه این فرآیند را به‌طور رسمی انجام خواهد داد.

نظرات مشورتی و آرا وحدت رویه

نظریه مشورتی شماره 2837/7 (مورخ 24/08/1390) دیوان عالی کشور:
"زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، مهریه خود را از مرد مطالبه کند، و در صورت عدم پرداخت، می‌تواند از مراجع قضائی برای توقیف اموال مرد اقدام کند."
رای وحدت رویه شماره 3457/7 (مورخ 15/03/1389) دیوان عالی کشور:
"در صورتی که مرد مهریه را پرداخت نکند، زن می‌تواند از طریق مراجع اجرائی دادگاه، مهریه خود را از اموال مرد توقیف کرده و مطالبه کند."

ده سوال کاربردی باپاسخ ‌های تحلیلی و حقوقی

1.    آیا زن می‌تواند مهریه را به‌صورت فوری از مرد مطالبه کند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند.
2.    چه اقداماتی زن می‌تواند در صورت عدم پرداخت مهریه انجام دهد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : زن می‌تواند با ارائه دادخواست به دادگاه و درخواست اجرائیه از مراجع قضائی برای توقیف اموال مرد اقدام کند.
3.    آیا زن می‌تواند مهریه را به‌صورت اقساطی مطالبه کند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : اگر مرد درخواست اعسار کند، دادگاه می‌تواند مهریه را به‌صورت اقساطی تعیین کند.
4.    اگر مرد توان مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، چه باید کرد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : مرد می‌تواند درخواست اعسار دهد و دادگاه می‌تواند مهریه را به‌صورت اقساطی پرداخت کند.
5.    آیا در صورت عدم استطاعت مالی مرد، زن می‌تواند از اموال او مهریه را دریافت کند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، زن می‌تواند از طریق مراجع اجرائی اموال مرد را توقیف کند و مهریه خود را دریافت کند.
6.    آیا برای توقیف اموال مرد، باید حکم دادگاه وجود داشته باشد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، زن باید از دادگاه حکم اجرائیه دریافت کند تا اموال مرد توقیف شود.
7.    آیا در صورت توقیف اموال مرد، اموال او به فروش می‌رسد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، پس از توقیف اموال، این اموال می‌تواند
به‌طور قانونی به فروش رسیده و مهریه زن از حاصل فروش آن‌ها پرداخت شود.
8.    آیا زن می‌تواند در صورت عدم پرداخت مهریه، مرد را به زندان ببرد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : در صورتی که مرد اعسار خود را اثبات کند و از پرداخت مهریه خودداری کند، ممکن است به زندان اعسار محکوم شود.
9.    آیا باید مهریه به‌صورت نقدی پرداخت شود؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : خیر، مهریه می‌تواند به‌صورت غیرنقدی مانند ملک یا طلا پرداخت شود، مشروط به اینکه این پرداخت در دفتر اسناد رسمی ثبت شود.
10.    آیا برای پرداخت مهریه نیاز به اقدام قانونی است؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، زن باید از طریق دادگاه و واحد اجرائی اقدام کند تا مهریه خود را دریافت کند.
________________________________________
نتیجه‌گیری
زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و درخواست اجرائیه مهریه خود را از طریق واحد اجرائی وصول کند. در صورتی که مرد نتواند مهریه را پرداخت کند، زن می‌تواند از طریق توقیف اموال او اقدام کرده و مهریه خود را دریافت کند. این فرایند به‌طور قانونی از طریق مراجع قضائی و با صدور حکم دادگاه انجام می‌شود تا حقوق زن در زمینه مهریه محفوظ بماند.
 
 

مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی  و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک  دادگستری و مولف کتب حقوقی )

آیا برای دریافت مهریه و اجرای حقوق خود به کمک حقوقی نیاز دارید؟ تیم حرفه‌ای وکلای موسسه حقوقی "من وکیلتم" با تخصص در دعاوی خانواده آماده است تا شما را در تمام مراحل قانونی، از ثبت دادخواست تا توقیف اموال زوج و دریافت مهریه، همراهی کند. برای مشاوره و بررسی دقیق پرونده خود، همین حالا با ما تماس بگیرید و از تخصص و تجربه وکلای ما بهره‌مند شوید.

آقای سید علی موسوی
آقای سید صادق قریشی
خانم فاطمه اسمی
خانم فریده عبداللهی
خانم ملیحه علیخانی