"روش‌های پرداخت مهریه: نقدی، اقساطی و نکات حقوقی"

 
پرداخت مهریه: روش‌ها و نکات حقوقی

مهریه یکی از ارکان اصلی عقد نکاح است که طبق قانون مدنی ایران به‌عنوان حق مالی زن شناخته می‌شود و به مرد تکلیف می‌کند که مبلغ یا دارایی خاصی را به زن پرداخت کند. روش‌های پرداخت مهریه در طول تاریخ دچار تغییرات زیادی شده‌اند. در گذشته، مهریه عمدتاً به‌صورت نقدی یا به‌صورت اشیاء گرانبها همچون طلا و جواهرات تعیین می‌شد، اما امروزه گزینه‌های بیشتری برای پرداخت مهریه وجود دارد، از جمله پرداخت اقساطی و پرداخت با اموال منقول و غیرمنقول.
این نوشتار به بررسی روش‌های مختلف پرداخت مهریه از جمله نقدی، اقساطی و پرداخت با اموال منقول و غیرمنقول پرداخته و نکات حقوقی مرتبط با هر یک را مورد بررسی قرار می‌دهد.

تعریف حقوقی پرداخت مهریه

مهریه طبق ماده 1082 قانون مدنی ایران به‌عنوان "مالی که در عقد نکاح به زن تعلق می‌گیرد و باید توسط مرد پرداخت شود" تعریف می‌شود. این مبلغ یا دارایی که مرد باید در ازای عقد نکاح به زن پرداخت کند، در صورت وقوع طلاق یا فوت مرد به زن تعلق دارد. پرداخت مهریه ممکن است به‌صورت نقدی، اقساطی یا با اموال منقول و غیرمنقول انجام گیرد.
طبق ماده 1083 قانون مدنی:
"در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی مرد، زن می‌تواند از مراجع قضائی درخواست پیگیری و وصول آن را داشته باشد."
این ماده به وضوح بر حق زن برای مطالبه مهریه تأکید دارد و در صورتی که مرد قادر به پرداخت مهریه نباشد، زن می‌تواند از اموال مرد برای وصول آن استفاده کند.

روش‌های پرداخت مهریه

1. پرداخت مهریه به‌صورت نقدی
یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌های پرداخت مهریه، پرداخت آن به‌صورت نقدی است. در این روش، مرد باید مبلغ تعیین‌شده برای مهریه را به‌صورت تمام و کمال به زن پرداخت کند. این پرداخت می‌تواند در زمان عقد یا پس از آن و بر اساس شرایط توافق‌شده میان طرفین انجام شود.
نکات حقوقی:
•    در صورت پرداخت نقدی مهریه، مرد موظف است تمام مبلغ را به زن پرداخت کند، مگر اینکه توافق دیگری صورت گرفته باشد.
•    اگر مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند در هر زمان که بخواهد، مهریه را به‌صورت نقدی از مرد مطالبه کند.
مثال: اگر در عقدنامه مبلغ پنج میلیون تومان به‌عنوان مهریه تعیین شود و پرداخت آن به‌صورت نقدی باشد، مرد باید پنج میلیون تومان را به زن پرداخت کند.
2. پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی
در برخی موارد، طرفین می‌توانند توافق کنند که مهریه به‌صورت اقساطی پرداخت شود. این روش زمانی کاربرد دارد که مرد به دلایلی نمی‌تواند مهریه را به‌صورت یکجا پرداخت کند، اما به‌طور معمول پرداخت اقساطی باید در قرارداد رسمی یا عقدنامه درج شده باشد.
نکات حقوقی:
•    در پرداخت مهریه اقساطی، زمان‌بندی پرداخت‌ها باید به‌طور مشخص در عقدنامه تعیین شود. به‌طور معمول، اقساط مهریه باید به صورت ماهیانه یا در مراحل مختلف به زن پرداخت شود.
•    در صورت عدم پرداخت قسط از سوی مرد، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی باقی‌مانده مهریه را مطالبه کند.
مثال: اگر مرد در عقد توافق کند که مهریه به مبلغ ده میلیون تومان به‌صورت اقساطی پرداخت شود و اقساط ماهانه 500 هزار تومان تعیین گردد، مرد باید هر ماه 500 هزار تومان پرداخت کند تا در نهایت مهریه تمام شود.
3. پرداخت مهریه با اموال منقول و غیرمنقول
یکی دیگر از روش‌های پرداخت مهریه، استفاده از اموال منقول و غیرمنقول است. در این حالت، مرد می‌تواند به جای پرداخت نقدی، بخشی از یا تمام مهریه را با اموال خود مانند ملک، خودرو، طلا، زمین یا سایر دارایی‌ها تسویه کند.
نکات حقوقی:
•    پرداخت با اموال غیرمنقول (مثل ملک یا زمین): اگر مرد بخواهد مهریه را با ملک یا زمین تسویه کند، باید این انتقال در دفترخانه رسمی و با توافق زن ثبت شود تا از نظر حقوقی معتبر باشد.
•    پرداخت با اموال منقول (مثل طلا یا خودرو): در صورتی که مهریه با اموال منقول مانند خودرو یا طلا پرداخت شود، این اموال باید به‌طور دقیق در عقدنامه ذکر شوند و سپس انتقال مالکیت آن‌ها باید ثبت شود.
مثال: اگر مرد تصمیم بگیرد که به‌جای پرداخت نقدی مهریه، یک خودرو به ارزش 10 میلیون تومان به زن بدهد، این توافق باید در عقدنامه ذکر و انتقال مالکیت خودرو در دفتر اسناد رسمی انجام شود.

تحلیل حقوقی مواد قانونی مرتبط

طبق ماده 1082 قانون مدنی ایران:
"مهریه مال زن است و زن می‌تواند آن را مطالبه کند."
این ماده به وضوح بیان می‌کند که مهریه مال زن است و زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، آن را از مرد مطالبه کند. در صورتی که مهریه به‌صورت نقدی یا اقساطی یا حتی از طریق اموال منقول و غیرمنقول پرداخت شود، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی به مطالبه مهریه بپردازد.
ماده 1083 قانون مدنی:
"در صورتی که مرد نتواند مهریه را پرداخت کند، زن می‌تواند از مرد مطالبه آن را از اموال او نماید."
این ماده بیان می‌کند که اگر مرد نتواند مهریه را پرداخت کند، زن می‌تواند مهریه را از اموال مرد مطالبه کند، چه این اموال نقدی باشد و چه از اموال منقول و غیرمنقول.

نظرات مشورتی و آرا وحدت رویه

نظریه مشورتی شماره 6544/7 (مورخ 01/05/1387) دیوان عالی کشور در خصوص پرداخت مهریه:
"در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، مهریه خود را به‌صورت نقدی، اقساطی یا با اموال منقول و غیرمنقول مطالبه کند."
رای وحدت رویه شماره 487/7 (مورخ 10/09/1392) دیوان عالی کشور:
"در صورتی که مرد بخواهد مهریه را با اموال منقول و غیرمنقول تسویه کند، انتقال مالکیت باید به‌طور رسمی در دفترخانه انجام گیرد."

ده سوال کاربردی با پاسخهای تحلیلی و حقوقی
1.    آیا زن می‌تواند مهریه را به‌صورت نقدی یا غیرنقدی مطالبه کند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، زن می‌تواند مهریه خود را به‌صورت نقدی یا با اموال منقول و غیرمنقول مطالبه کند.
2.    اگر مرد نتواند مهریه را به‌صورت نقدی پرداخت کند، چه باید بکند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : مرد می‌تواند مهریه را به‌صورت اقساطی یا با اموال منقول و غیرمنقول پرداخت کند.
3.    آیا در صورت پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی، زن می‌تواند باقی‌مانده مهریه را از مرد مطالبه کند؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، در صورت عدم پرداخت هر قسط از مهریه، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی باقی‌مانده مهریه را مطالبه کند.
4.    آیا می‌توان مهریه را با اموال غیرمنقول (مثل ملک) پرداخت کرد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، مهریه می‌تواند با اموال غیرمنقول مانند ملک یا زمین پرداخت شود، اما این انتقال باید به‌طور رسمی در دفتر اسناد رسمی ثبت شود.
شو    آیا پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی موجب ایجاد مشکلات قانونی می‌شود؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : پرداخت مهریه به‌صورت اقساطی مشکلی ندارد، مشروط بر اینکه شرایط آن به‌طور واضح در عقدنامه ذکر شود.
6.    آیا می‌توان در صورت پرداخت با اموال منقول، آنها را بدون ثبت قانونی منتقل کرد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : خیر، اگر مهریه با اموال منقول پرداخت شود، باید انتقال آن‌ها به‌طور رسمی در دفتر اسناد رسمی ثبت گردد.
7.    آیا مهریه می‌تواند به‌صورت کالاهای دیگر (غیرنقدی) تعیین شود؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، مهریه می‌تواند به‌صورت کالاهای دیگر مانند طلا، خودرو یا ملک تعیین شود.
8.    آیا مهریه می‌تواند بیشتر از مبلغ معمول باشد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : بله، اما اگر مبلغ مهریه غیرمنطقی یا غیرمعقول باشد، دادگاه می‌تواند آن را کاهش دهد.
9.    اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن چه اقدامی باید انجام دهد؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی مهریه را مطالبه کند، حتی اگر مرد توان مالی نداشته باشد.
10.    آیا مهریه باید در زمان عقد پرداخت شود؟
o    وکیل مهریه پاسخ می دهد : خیر، مهریه می‌تواند در زمان عقد تعیین شود، اما پرداخت آن ممکن است به‌صورت عندالمطالبه یا اقساطی انجام گیرد.

نتیجه‌گیری
روش‌های مختلف پرداخت مهریه، از جمله نقدی، اقساطی و پرداخت با اموال منقول و غیرمنقول، به‌طور قانونی در عقدنامه ثبت می‌شوند و طرفین می‌توانند شرایط خاص خود را در این زمینه تعیین کنند. قانون ایران به وضوح بیان می‌کند که مهریه حق زن است و در صورت عدم پرداخت آن توسط مرد، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی اقدام کند.
 

مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی  و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک  دادگستری و مولف کتب حقوقی )

آیا در مورد روش‌های پرداخت مهریه و مسائل حقوقی مرتبط سوالی دارید؟ تیم حرفه‌ای وکلای "من وکیلتم" با تجربه‌ای تخصصی در امور خانواده، آماده است تا شما را در تمامی مراحل پرداخت مهریه، از تعیین اقساط تا انتقال اموال، راهنمایی کند. برای مشاوره حقوقی و دفاع از حقوق خود، همین حالا با ما تماس بگیرید و بهترین راه‌حل را پیدا کنید.
آقای سید علی موسوی
آقای سید صادق قریشی
خانم فاطمه اسمی
خانم فریده عبداللهی
خانم ملیحه علیخانی