تقسیم اموال مشترک یکی از مهم‌ترین موضوعات در دعاوی خانوادگی و طلاق است. این موضوع شامل دارایی‌هایی است که زوجین در دوران زندگی مشترک به دست آورده‌اند و باید بر اساس توافق یا حکم دادگاه تفکیک شود. در این مقاله، به تعاریف حقوقی، تحلیل قوانین، آرای دیوان عالی و یک مثال حقوقی درباره تقسیم اموال مشترک پرداخته می‌شود.
اموال مشترک:
دارایی‌هایی که در طول زندگی مشترک به دست آمده‌اند، از جمله خانه، خودرو، حساب‌های بانکی مشترک و سرمایه‌گذاری‌ها.
اصل آزادی قراردادها:
طبق ماده ۱۰ قانون مدنی، زوجین می‌توانند توافق کنند که اموال مشترک چگونه تقسیم شود، مشروط بر اینکه این توافق خلاف قانون یا شرع نباشد.
حقوق مالی ناشی از زندگی مشترک:
شامل اجرت‌المثل، نحله و سهم زوجه از اموال مشترک که دادگاه یا توافق زوجین آن را مشخص می‌کند.
نحله:
مبلغی که دادگاه با توجه به شرایط اقتصادی زوج و مدت زندگی مشترک به زوجه اختصاص می‌دهد، در صورت عدم استحقاق اجرت‌المثل. (ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده)
اجرت‌المثل:
مبلغی که بابت کارهایی که زن در منزل انجام داده و وظیفه شرعی یا قانونی وی نبوده، به او تعلق می‌گیرد.
سهم‌الارث:
سهم قانونی زوجه از دارایی‌های شوهر متوفی بر اساس قانون ارث.
تقسیم اموال بر اساس شراکت:
تعیین سهم هر یک از زوجین بر اساس میزان مشارکت مالی در اموالی که به نام هر دو است.
سند رسمی تقسیم اموال:
توافقنامه‌ای که زوجین در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌کنند تا حقوق هر یک به‌طور دقیق مشخص شود.
بر اساس ماده ۱۰ قانون مدنی، توافق زوجین در تقسیم اموال مشترک معتبر است، مگر اینکه مغایر با قوانین آمره یا شرع باشد. در صورت عدم توافق، دادگاه با بررسی اموال و حقوق مالی زوجین، حکم به نحوه تقسیم اموال می‌دهد. حقوقی نظیر نحله و اجرت‌المثل نیز با در نظر گرفتن شرایط زندگی مشترک تعیین می‌شود.
رای وحدت رویه شماره ۷۵۸:
هرگونه توافق زوجین درباره اموال مشترک باید در چارچوب قوانین و شرع باشد و به تأیید دادگاه برسد.
نظریه مشورتی شماره ۲۳۵/۷:
در صورتی که سند رسمی تقسیم اموال تنظیم شود، این توافق در محاکم قضایی لازم‌الاجرا است.
سؤال:
اگر یکی از زوجین به تنهایی مالک خانه‌ای باشد که در دوران زندگی مشترک خریداری شده، آیا زوجه حقی در آن دارد؟
پاسخ تحلیلی:
اگر خانه به نام شوهر باشد، زوجه تنها در صورتی می‌تواند ادعای سهم داشته باشد که اثبات کند در خرید آن مشارکت مالی داشته یا توافقی درباره شراکت در اموال مشترک وجود داشته است. در غیر این صورت، خانه به‌عنوان اموال شخصی شوهر محسوب می‌شود.
پرسش ۱:آیا زوجین می‌توانند بدون دخالت دادگاه، اموال مشترک خود را تقسیم کنند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
بله، زوجین می‌توانند بر اساس اصل آزادی قراردادها (ماده ۱۰ قانون مدنی)، اموال مشترک خود را به‌صورت توافقی تقسیم کنند. این توافق باید به‌صورت مکتوب و در صورت امکان با ثبت رسمی انجام شود تا از اختلافات آینده جلوگیری شود.
منبع: ماده ۱۰ قانون مدنی
پرسش ۲:چگونه دادگاه در مورد تقسیم اموال مشترک تصمیم‌گیری می‌کند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
دادگاه بر اساس ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده (۱۳۹۱)، در زمان صدور حکم طلاق، وضعیت حقوق مالی طرفین را مشخص می‌کند. دادگاه با بررسی اموال مشترک، سهم هر طرف را با توجه به شراکت مالی یا کارهایی که انجام داده‌اند، تعیین می‌کند.
منبع: ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۳:اجرت‌المثل چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
اجرت‌المثل مبلغی است که به زن بابت کارهایی که در منزل شوهر انجام داده، تعلق می‌گیرد. دادگاه با در نظر گرفتن مدت زندگی مشترک، میزان فعالیت زن در خانه‌داری و ارزش کاری مشابه در جامعه، این مبلغ را تعیین می‌کند.
منبع: ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق (۱۳۷۱)
پرسش ۴:اگر اموالی به نام شوهر باشد، آیا زن می‌تواند ادعای سهم کند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
زن می‌تواند با اثبات مشارکت مالی خود در خرید اموال، سهم خود را مطالبه کند. همچنین، اگر اموال به عنوان حقوق مالی زن (مهریه یا اجرت‌المثل) شناخته شوند، زن می‌تواند از طریق دادگاه درخواست توقیف و تقسیم آن‌ها را ارائه دهد.
منبع: ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۵:در چه شرایطی دادگاه مبلغ نحله را تعیین می‌کند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
اگر زن درخواست اجرت‌المثل کند و شرایط قانونی برای دریافت آن محقق نشود (مثلاً زن نتواند اثبات کند کارهایش جنبه تبرعی نداشته است)، دادگاه مبلغی تحت عنوان نحله تعیین می‌کند. این مبلغ به تناسب مدت زندگی مشترک و توانایی مالی مرد مشخص می‌شود.
منبع: ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۶:آیا توافق بر تقسیم اموال در توافق‌نامه طلاق، ضمانت اجرایی دارد؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
بله، توافق بر تقسیم اموال در صورتی که در توافق‌نامه مکتوب و به تأیید دادگاه برسد، دارای ضمانت اجرا است. در صورت تخلف یکی از طرفین، دادگاه می‌تواند دستور توقیف اموال یا اجرای توافق‌نامه را صادر کند.
منبع: ماده ۴۷ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۷:اگر یکی از زوجین اموالی را از دیگری مخفی کند، چه اقدامی می‌توان انجام داد؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
زوجی که ادعا می‌کند طرف مقابل اموالی را مخفی کرده است، می‌تواند درخواست بررسی اموال و دارایی‌های طرف دیگر را از دادگاه ارائه کند. دادگاه با استفاده از استعلام‌های مالی، اموال مخفی‌شده را شناسایی و دستور تقسیم آن‌ها را صادر می‌کند.
منبع: ماده ۴۷ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۸:چگونه توافق بر سر تقسیم اموال مشترک باید در توافق‌نامه قید شود؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
در توافق‌نامه باید اموال به‌صورت دقیق لیست شوند و سهم هر یک از طرفین مشخص شود. متن پیشنهادی:
"کلیه اموال مشترک زوجین شامل [لیست اموال: خانه، خودرو، حساب بانکی و غیره] بر اساس توافق به ترتیب زیر تقسیم می‌شود: [جزئیات سهم هر طرف]."
منبع: ماده ۱۰ قانون مدنی
پرسش ۹:آیا زوجه می‌تواند بخشی از اموال مشترک را به‌عنوان بخشی از مهریه خود مطالبه کند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
بله، زن می‌تواند با توافق زوج یا از طریق حکم دادگاه، بخشی از اموال مشترک را به‌عنوان بخشی از مهریه دریافت کند. این امر معمولاً در توافق‌نامه طلاق قید می‌شود.
منبع: ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده
پرسش ۱۰:آیا اموالی که پیش از ازدواج خریداری شده‌اند، جزء اموال مشترک محسوب می‌شوند؟
وکیل شرط تنصیف پاسخ می دهد :
خیر، اموالی که پیش از ازدواج خریداری شده‌اند، به‌عنوان اموال شخصی مالک شناخته می‌شوند و جزء اموال مشترک محسوب نمی‌شوند، مگر اینکه مالکیت آن به دیگری منتقل شده باشد.
منبع: اصول کلی مالکیت در قانون مدنی
مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک دادگستری و مولف کتب حقوقی )
"آیا درباره تقسیم اموال مشترک در طلاق نیاز به راهنمایی دارید؟ تیم حرفه‌ای وکلای من وکیلتم با ارائه مشاوره تخصصی و خدمات حقوقی کامل، آماده کمک به شما هستند. همین حالا تماس بگیرید!"
خانم فاطمه اسمی
خانم فریده عبداللهی
خانم ملیحه علیخانی
طراحی و ساخت توسط :گروه مهر
کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به ساختنما می باشد.
