دادگاه صلح

دادگاه صلح

دادگاه صلح به‌عنوان یکی از نهادهای نوین قضایی در ایران، با هدف تسهیل روند رسیدگی به دعاوی جزئی و کاهش بار پرونده‌ها در دادگاه‌های عمومی ایجاد شده است. این دادگاه با ماهیت سریع، کارآمد و کم‌هزینه، بستری مناسب برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات و صدور آرای قضایی در موارد مشخص فراهم کرده است. در این مقاله، مفهوم، صلاحیت‌ها، و نحوه عملکرد دادگاه صلح بررسی می‌شود.

تعاریف حقوقی

دادگاه صلح:
نهادی قضایی که بر اساس قانون جدید شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ ایجاد شده و صلاحیت رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری با پیچیدگی کمتر را دارد.

صلاحیت دادگاه صلح:
توانایی قانونی دادگاه صلح در رسیدگی به پرونده‌هایی از قبیل دعاوی مالی کوچک، اختلافات خانوادگی ساده، دعاوی تصرف عدوانی، و جرایم درجه پایین.

ماده ۲ قانون شورای حل اختلاف:
این ماده صلاحیت‌های دادگاه صلح را مشخص کرده و تأکید دارد که این دادگاه علاوه بر مصالحه، توانایی صدور آرای قضایی را نیز دارد.

تبصره ۱ ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی شورای حل اختلاف:
شرایط و حدود اختیارات دادگاه صلح را تعیین می‌کند و مواردی از قبیل نحوه صدور رأی، اعتراض و تجدیدنظر را مشخص می‌سازد.

تفاوت با شورای حل اختلاف:
دادگاه صلح برخلاف شورای حل اختلاف که بیشتر بر میانجی‌گری تمرکز دارد، اختیارات قضایی داشته و می‌تواند رأی نهایی صادر کند.

جرایم درجه پایین:
مواردی از قبیل تخلفات رانندگی یا دعاوی کیفری که میزان مجازات آن‌ها کم است و رسیدگی به آن‌ها نیازمند فرآیند پیچیده نیست.

تحلیل حقوقی

بر اساس ماده ۲ قانون جدید شورای حل اختلاف و تبصره‌های آیین‌نامه اجرایی آن، دادگاه صلح ابزاری کارآمد در کاهش حجم پرونده‌های دادگاه‌های عمومی محسوب می‌شود. این دادگاه صلاحیت رسیدگی به دعاوی مالی کوچک، اختلافات خانوادگی ساده مانند حضانت و نفقه، و جرایم با مجازات کم را دارد.

همچنین، احکام صادره از دادگاه صلح در مواردی قطعی است و در برخی دیگر امکان اعتراض یا تجدیدنظر وجود دارد. این ویژگی‌ها، دادگاه صلح را به مرجعی سریع و مؤثر برای حل دعاوی تبدیل کرده است.

آراء دیوان عالی و نظرات مشورتی

رأی شماره ۵۸۹ هیئت عمومی دیوان عالی کشور:
"صلاحیت دادگاه صلح شامل دعاوی مالی تا سقف ۲۰۰ میلیون ریال و جرایم درجه ۸ است. این دادگاه می‌تواند علاوه بر میانجی‌گری، در موارد مشخص، حکم قطعی صادر کند."

نظریه مشورتی شماره ۲۴۶۵/۷ اداره حقوقی قوه قضائیه:
"دادگاه صلح به‌عنوان نهادی مستقل از شورای حل اختلاف، نقش کلیدی در کاهش تراکم پرونده‌های قضایی ایفا می‌کند و رعایت مفاد آیین‌نامه اجرایی برای تضمین عدالت در احکام آن ضروری است."

مثال حقوقی با پاسخ تحلیلی

سؤال: آیا دادگاه صلح می‌تواند در مورد تصرف عدوانی رأی قطعی صادر کند؟
پاسخ: بله، بر اساس ماده ۲ قانون شورای حل اختلاف، دادگاه صلح صلاحیت رسیدگی به دعاوی تصرف عدوانی را دارد و می‌تواند رأی قطعی صادر کند، مگر اینکه ارزش ملک بیش از سقف قانونی تعیین‌شده باشد که در این صورت موضوع به دادگاه عمومی ارجاع می‌شود.

پرسش و پاسخ

1. دادگاه صلح چه نوع نهادی است و چرا ایجاد شده است؟
   - پاسخ: دادگاه صلح نهادی جدید است که بر اساس ماده ۲ قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲، برای تسهیل در حل دعاوی جزئی و کاهش بار پرونده‌های دادگاه‌های عمومی تشکیل شده است.

2. آیا دادگاه صلح همانند شورای حل اختلاف عمل می‌کند؟
   - پاسخ: خیر، دادگاه صلح صلاحیت صدور حکم قضایی دارد، در حالی که شورای حل اختلاف صرفاً به صلح و سازش میان طرفین می‌پردازد.

3. دادگاه صلح بر اساس کدام قانون ایجاد شده است؟
   - پاسخ: دادگاه صلح بر اساس قانون جدید شورای حل اختلاف مصوب سال ۱۴۰۲ ایجاد شده است.

4. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی مالی رسیدگی کند؟
   - پاسخ: بله، بر اساس تبصره ۱ ماده ۴ قانون شورای حل اختلاف، دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی مالی تا سقف یک میلیارد ریال رسیدگی کند.

5. چه نوع دعاوی حقوقی در دادگاه صلح قابل رسیدگی هستند؟
   - پاسخ: دعاوی نظیر تصرف عدوانی، مزاحمت، ممانعت از حق، تخلیه ملک، الزام به اخذ پایان کار، و دعاوی مرتبط با استرداد شناسنامه و تصحیح نام در دادگاه صلح قابل رسیدگی هستند.

6. چه تفاوتی بین دادگاه صلح و دادگاه‌های عمومی وجود دارد؟
   - پاسخ: دادگاه صلح به دعاوی جزئی و با ارزش کم رسیدگی می‌کند و صلاحیت محدودی نسبت به دادگاه‌های عمومی دارد. همچنین، برخی از احکام آن قطعی هستند و نیازی به تجدیدنظر ندارند.

7. آیا دادگاه صلح به دعاوی خانوادگی رسیدگی می‌کند؟
   - پاسخ: بله، دعاوی مربوط به مهریه، جهیزیه، و نفقه در حدود صلاحیت این دادگاه قرار دارند.

8. آیا دادگاه صلح به دعاوی کیفری نیز رسیدگی می‌کند؟
   - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۵ قانون شورای حل اختلاف، دادگاه صلح صلاحیت رسیدگی به برخی از جرایم عمدی و غیرعمدی درجه هفت و هشت را دارد.

9. آیا احکام صادره از دادگاه صلح قابل اعتراض هستند؟
   - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۶ قانون شورای حل اختلاف، برخی از احکام صادره از دادگاه صلح قابل اعتراض و تجدیدنظر هستند.

10. آیا دادگاه صلح می‌تواند رأی قطعی صادر کند؟
    - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۷ قانون شورای حل اختلاف، در مواردی که ارزش خواسته زیر سقف قانونی باشد یا طرفین به رأی قطعی توافق کرده باشند، دادگاه صلح می‌تواند رأی قطعی صادر کند.

11. آیا دادگاه صلح برای رسیدگی به پرونده‌ها هزینه کمتری دارد؟
    - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی شورای حل اختلاف، دادرسی در دادگاه صلح معمولاً با هزینه کمتری انجام می‌شود.

12. آیا دادگاه صلح به دعاوی مربوط به تصادفات رسیدگی می‌کند؟
    - پاسخ: بله، پرونده‌های ناشی از تصادفات و حوادث کار در حدود صلاحیت این دادگاه هستند.

13. آیا دادگاه صلح می‌تواند پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع دهد؟
    - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف، در صورت امکان حل‌وفصل مسالمت‌آمیز، دادگاه صلح می‌تواند پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع دهد.

14. آیا در دادگاه صلح نیاز به حضور وکیل است؟
    - پاسخ: خیر، حضور وکیل الزامی نیست، اما طرفین می‌توانند وکیل داشته باشند.

15. آیا امکان ارائه شهادت در دادگاه صلح وجود دارد؟
    - پاسخ: بله، بر اساس ماده ۱۰ آیین‌نامه اجرایی شورای حل اختلاف، طرفین می‌توانند شهود خود را به دادگاه معرفی کنند.

16. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی راجع به تخلیه ملک رسیدگی کند؟
    - پاسخ: بله، دعاوی مربوط به تخلیه ملک نیز تحت صلاحیت دادگاه صلح است.

17. آیا دادگاه صلح به دعاوی مربوط به الزام به اخذ پایان کار رسیدگی می‌کند؟
    - پاسخ: بله، دعاوی مرتبط با الزام به اخذ پایان کار نیز در صلاحیت این دادگاه قرار دارد.

18. آیا دادگاه صلح می‌تواند به دعاوی حصر ورثه رسیدگی کند؟
    - پاسخ: بله، دعاوی حصر ورثه از جمله مواردی هستند که دادگاه صلح می‌تواند به آن‌ها رسیدگی کند.

19. آیا دادگاه صلح به دعاوی تخلفات ساختمانی رسیدگی می‌کند؟
    - پاسخ: بله، برخی از تخلفات جزئی ساختمانی تحت صلاحیت دادگاه صلح قرار دارند.

20. آیا دادگاه صلح به دعاوی مرتبط با تصرف عدوانی رسیدگی می‌کند؟
    - پاسخ: بله، دعاوی تصرف عدوانی از جمله موضوعاتی است که دادگاه صلح به آن رسیدگی می‌کند.

21. آیا امکان ارائه اعتراض به آرای قطعی دادگاه صلح وجود دارد؟
    - پاسخ: در موارد خاص، اعتراض به آرای قطعی دادگاه صلح از طریق دیوان عالی امکان‌پذیر است.

22. آیا دادگاه صلح برای حل سریع‌تر دعاوی ایجاد شده است؟
    - پاسخ: بله، هدف اصلی دادگاه صلح تسهیل و تسریع دادرسی در دعاوی جزئی است.

23. آیا دادگاه صلح به پرونده‌های تصادفات کاری رسیدگی می‌کند؟
    - پاسخ: بله، دعاوی مرتبط با تصادفات کاری و حوادث ناشی از کار در صلاحیت دادگاه صلح قرار دارند.

24. آیا دادگاه صلح می‌تواند پرونده‌ای را از دادگاه عمومی تحویل بگیرد؟
    - پاسخ: بله، برخی از پرونده‌های جزئی می‌توانند از دادگاه عمومی به دادگاه صلح ارجاع داده شوند.

25. آیا دادگاه صلح می‌تواند بدون حضور طرفین رأی صادر کند؟
    - پاسخ: بله، در شرایط خاص و با دلایل موجه، دادگاه صلح می‌تواند رأی غیابی صادر کند.

26. آیا دادگاه صلح صلاحیت بررسی دعاوی مربوط به تخلفات رانندگی را دارد؟
    - پاسخ: بله، برخی از تخلفات رانندگی در صلاحیت دادگاه صلح هستند.

27. آیا دادگاه صلح به دعاوی راجع به صلح و سازش می‌پردازد؟
    - پاسخ: بله، در ابتدا تلاش می‌شود تا اختلافات از طریق صلح و سازش حل شوند.

28. آیا دادگاه صلح در شهرستان‌ها نیز فعالیت دارد؟
    - پاسخ: بله، دادگاه صلح می‌تواند در حوزه‌های قضایی شهرستان‌ها تشکیل شود.

29. آیا دادگاه صلح الزام به رعایت آیین دادرسی دارد؟
    - پاسخ: بله، دادگاه صلح نیز باید آیین دادرسی مربوط به خود را رعایت کند.

30. آیا دادگاه صلح هزینه‌های دادرسی کمتری نسبت به دادگاه‌های عمومی دارد؟
    - پاسخ: بله، هزینه دادرسی در دادگاه صلح معمولاً کمتر است و برای دعاوی جزئی اقتصادی‌تر محسوب می‌شود.

---

منابع قانونی و حقوقی
1. قانون جدید شورای حل اختلاف مصوب سال ۱۴۰۲.
2. آیین‌نامه اجرایی شورای حل اختلاف.
3. آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور مرتبط با صلاحیت‌های دادگاه صلح.

مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی  و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک  دادگستری و مولف کتب حقوقی )

برای دریافت مشاوره حقوقی درباره دعاوی قابل طرح در دادگاه صلح و نحوه رسیدگی به آن‌ها، با تیم وکلای "من وکیلتم" تماس بگیرید. وکلای ما با دانش و تجربه خود آماده ارائه خدمات حقوقی به شما هستند.

خانم فاطمه اسمی
خانم فریده عبداللهی
خانم ملیحه علیخانی