رمزارزها به‌عنوان پدیده‌ای نوظهور، ساختارهای اقتصادی و مالی جهان را دگرگون کرده‌اند. این فناوری، با استفاده از بلاک‌چین و رمزنگاری، امنیت و شفافیت در تراکنش‌ها را بهبود بخشیده است. اما ویژگی‌های غیرمتمرکز و ناشناس آن، زمینه‌ای برای جرایم مالی از جمله کلاهبرداری‌های رمزارزی فراهم کرده است.
درک مفاهیم حقوقی و اجتماعی این جرایم، به سیاست‌گذاران، پژوهشگران و مراجع قضایی کمک می‌کند تا راهکارهای مناسبی برای مقابله با چالش‌های پیش‌رو طراحی کنند. در این مقاله، به‌طور مشروح به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته شده است.
1.1. تعریف کلاهبرداری
کلاهبرداری یکی از جرایم مالی و اقتصادی است که در آن شخص یا گروهی از طریق تقلب یا فریب، مال یا منفعتی را از دیگری تحصیل می‌کنند. این جرم در حقوق کیفری بسیاری از کشورها تعریف شده است.
تعریف قانونی در ایران: بر اساس ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری: کلاهبرداری عبارت است از تحصیل مال دیگری از طریق "حیله و تقلب".
عناصر کلاهبرداری:
1. عنصر مادی:
o استفاده از ابزارهای فریب مانند وعده‌های دروغین، مدارک جعلی یا تبلیغات گمراه‌کننده.
2. عنصر معنوی:
o قصد و نیت متقلبانه برای تحصیل مال دیگری.
3. عنصر قانونی:
o تطابق رفتار مجرمانه با تعاریف قانونی و اثبات وقوع جرم توسط مراجع قضایی.
1.2. تعریف کلاهبرداری رمزارزی
کلاهبرداری رمزارزی شامل روش‌هایی است که در آن، با استفاده از فناوری رمزارز و بلاک‌چین، مال یا دارایی افراد با فریب به دست می‌آید. در این نوع کلاهبرداری، معمولاً سوءاستفاده از ناآگاهی یا اعتماد بی‌مورد قربانیان نسبت به فناوری صورت می‌گیرد.
2.1. اسکم‌ها (Scams)
این روش شامل ایجاد پروژه‌های دروغین یا وعده‌های نادرست درباره سودهای کلان است. ویژگی‌های این روش عبارتند از:
• ارائه تبلیغات حرفه‌ای و گمراه‌کننده.
• وعده‌های بازدهی نامعقول در بازه‌های زمانی کوتاه.
• استفاده از هویت‌های جعلی برای جلب اعتماد.
نمونه: پروژه OneCoin که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اسکم‌های تاریخ شناخته می‌شود و میلیاردها دلار از سرمایه‌گذاران سراسر جهان کلاهبرداری کرد.
2.2. طرح‌های پانزی
طرح‌های پانزی از روش‌های کلاسیک کلاهبرداری هستند که در آن بازده سرمایه‌گذاران قدیمی با وجوه سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود.
مشخصات:
• وعده بازدهی ثابت و تضمینی.
• نیاز به جذب سرمایه‌گذاران جدید برای ادامه طرح.
نمونه: پرونده Bitconnect که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی در حوزه رمزارزها شناخته می‌شود.
2.3. فیشینگ
حملات فیشینگ شامل استفاده از ایمیل‌ها یا وب‌سایت‌های جعلی برای دسترسی به اطلاعات کاربران است.
روش‌ها:
• ارسال لینک‌های مخرب.
• ایجاد صفحات لاگین جعلی برای کیف پول‌های دیجیتال.
2.4. کلاهبرداری در عرضه اولیه سکه (ICO)
ICO به‌عنوان روشی برای جذب سرمایه در پروژه‌های بلاک‌چین استفاده می‌شود، اما بسیاری از این پروژه‌ها جعلی هستند.
ویژگی‌ها:
• وعده‌های نادرست درباره اهداف پروژه.
• ارائه اطلاعات نامعتبر یا غیرشفاف.
2.5. سوءاستفاده از قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند که از فناوری بلاک‌چین برای اجرای خودکار توافقات استفاده می‌کنند، می‌توانند با کدهای مخرب برای سرقت دارایی‌ها طراحی شوند.
3.1. قوانین ایران
3.1.1. قانون مجازات اسلامی
مطابق ماده 1 قانون مجازات اسلامی، کلاهبرداری جرم است و شامل کلاهبرداری‌های مرتبط با رمزارزها نیز می‌شود.
3.1.2. قانون تجارت الکترونیک
ماده 67 این قانون، جرایم سایبری از جمله کلاهبرداری دیجیتال را جرم‌انگاری کرده است.
3.1.3. قانون مبارزه با پول‌شویی
استفاده از رمزارزها برای پنهان کردن منشأ وجوه غیرقانونی مشمول این قانون است.
3.1.4. قانون مبارزه با قاچاق ارز
انتقال وجوه با استفاده از رمزارزها به‌عنوان مصداق قاچاق ارز می‌تواند جرم محسوب شود.
3.2. قوانین بین‌المللی
3.2.1. مقررات FATF
FATF دستورالعمل‌هایی برای نظارت بر تراکنش‌های رمزارزی ارائه کرده است.
3.2.2. قانون MiCA
این قانون در اتحادیه اروپا نظارت بر فعالیت‌های رمزارزی را ساماندهی کرده است.
3.2.3. کنوانسیون پالرمو
این کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته، شامل استفاده از رمزارزها در فعالیت‌های مجرمانه است.
4.1. در ایران
1. بانک مرکزی ایران: تنظیم مقررات و نظارت بر تراکنش‌های رمزارزی.
2. دادگاه‌های عمومی: رسیدگی به دعاوی کیفری و حقوقی مرتبط.
3. سازمان تنظیم مقررات: نظارت بر استخراج و تراکنش‌ها.
4.2. در سطح بین‌المللی
1. FATF: ارائه استانداردهای نظارتی.
2. کمیسیون SEC آمریکا: نظارت بر عرضه اولیه سکه‌ها.
3. دادگاه داوری بین‌المللی ICC: رسیدگی به دعاوی تجاری.
5.1. پرونده Bitconnect
یک طرح پانزی که بیش از 2 میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران جذب کرد. این پروژه در نهایت تعطیل و مدیران آن محکوم شدند.
5.2. پرونده Mt. Gox
صرافی رمزارزی که به دلیل هک، بیش از 850,000 بیت‌کوین را از دست داد. این حادثه منجر به اعلام ورشکستگی شد.
5.3. پرونده QuadrigaCX
صرافی کانادایی که مدیرعامل آن با مرگ مشکوک خود باعث از دست رفتن دسترسی به کیف پول‌های سرد شد.
6.1. آموزش عمومی
ارتقای آگاهی مردم در مورد خطرات سرمایه‌گذاری در پروژه‌های غیرمعتبر.
6.2. تقویت نظارت قانونی
افزایش همکاری بین‌المللی برای تنظیم قوانین جامع.
6.3. توسعه فناوری
ایجاد سیستم‌های هوشمند برای شناسایی تراکنش‌های مشکوک.
نتیجه‌گیری
کلاهبرداری‌های رمزارزی به دلیل ماهیت پیچیده و فرامرزی خود، نیازمند رویکردی جامع و همکارانه بین نهادهای ملی و بین‌المللی است. تقویت قوانین، نظارت دقیق، و افزایش آگاهی عمومی، ابزارهای کلیدی برای مقابله با این جرایم هستند. در صورتی که با موارد مشکوک مواجه شدید، تیم حقوقی "من وکیلتم" آماده ارائه مشاوره تخصصی است.
مولفین :
محمد شیاسی ( کارشناس حقوقی و ریس هیات مدیره موسسه حقوقی عدالت گستران نگین ترنم )
سید صادق قریشی ( وکیل پایه یک دادگستری و مولف کتب حقوقی )
آیا درگیر مسائل حقوقی یا پرونده‌های مرتبط با رمزارزها هستید؟ تیم حرفه‌ای "من وکیلتم" با تخصص در حوزه جرایم رمزارزی، آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی به شماست. با دانش حقوقی به‌روز و تجربه در پرونده‌های پیچیده، راه‌حل‌های قانونی مطمئنی را برای شما ارائه می‌دهیم. برای دفاع از حقوق خود، همین امروز با وکلای متخصص ما تماس بگیرید!
آقای سید علی موسوی
آقای سید صادق قریشی
خانم فاطمه اسمی
خانم فریده عبداللهی
خانم ملیحه علیخانی
طراحی و ساخت توسط :گروه مهر
کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به ساختنما می باشد.
