تعریف قائم مقام تجارتی
قائم مقام تجارتی شخصی است که توسط رئیس تجارت خانه به عنوان نایب خود برای انجام امور مربوط به تجارت خانه یا یکی از شعب آن منصوب می‌شود. امضای قائم مقام تجارتی برای تجارت خانه الزام‌آور است. به عبارت دیگر، تصمیمات و امضای قائم مقام تجارتی در تعاملات تجاری از اعتبار قانونی برخوردار است.
این سمت ممکن است طی یک نامه رسمی به شخص منصوب شده ابلاغ شود یا به طور عملی بدون هیچ توافق کتبی خاصی انجام شود.
۲. اجتماع قائم مقام تجارتی
قائم مقام تجارتی می‌تواند شامل چند نفر باشد که به طور مشترک این مسئولیت را بر عهده دارند. در صورتی که به اجتماع قائم مقام‌ها اشاره شده باشد، همه آن‌ها باید تصمیمات را با هم امضا کنند تا تصمیماتشان قابل اجرا باشد. اگر این قید ذکر شود، تنها در صورتی معتبر است که از طریق دادگستری ثبت و اعلام شده باشد. در غیر این صورت، برای اشخاص ثالث قابل استناد نیست.
یکی از نکات مهم این است که تحدید اختیارات قائم مقام تجارتی در مقابل اشخاصی که از آن مطلع نیستند، معتبر نیست. به این معنا که تنها در صورتی می‌توان از این تحدید استفاده کرد که به صورت قانونی ثبت و اعلام شده باشد.
۳. نیابت در قائم مقام تجارتی
رئیس تجارت خانه قائم مقامی تجارتی را به عنوان نایب خود برای تجارت خانه تعیین می‌کند. با این حال، قائم مقام تجارتی نمی‌تواند شخص دیگری را به نایب خود منصوب کند، مگر اینکه آمر (رئیس تجارت خانه) به او اجازه داده باشد. این نکته نشان‌دهنده شخصی بودن سمت قائم مقامی است و به همین دلیل قائم مقام تجارتی قائم به شخص است.
۴. عزل قائم مقام تجارتی
برای عزل قائم مقام تجارتی، فرآیند مشابهی با نصب وجود دارد. همانطور که منصوب شدن قائم مقام تجارتی باید به ثبت و اعلان عمومی برسد، عزل او نیز باید ثبت و اعلان شود تا افراد از آن مطلع شوند. در غیر این صورت، تصمیمات قائم مقام تجارتی همچنان برای اشخاصی که از عزل او اطلاع ندارند، معتبر خواهد بود.
ماهیت قائم مقام تجارتی از نظر قانونی به عنوان یک عقد رضایی شناخته می‌شود. این عقد جایز است و آمر می‌تواند هر زمان که مایل باشد قائم مقام را عزل کند. همچنین قائم مقام نیز می‌تواند استعفا دهد.
اما نکته‌ای که در اینجا مهم است، این است که با فوت یا حجر رئیس تجارت خانه، قائم مقام تجارتی بی‌اعتبار نمی‌شود. در صورتی که تجارت خانه همچنان به فعالیت خود ادامه دهد، سمت قائم مقامی پابرجا خواهد بود. اما اگر شرکت یا تجارت خانه منحل شود، قائم مقامی نیز بی‌معنی خواهد شد، زیرا موضوع وکالت از بین رفته است.
۵. تفاوت‌های قائم مقام تجارتی با وکالت
تفاوت‌های مهمی بین قائم مقام تجارتی و وکالت وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:
اختیارات گسترده‌تر قائم مقام تجارتی: قائم مقام تجارتی از کلیه اختیارات نمایندگی تجاری برخوردار است و محدود کردن اختیارات او در برابر ثالث معتبر نیست، مگر اینکه این شخص از محدودیت‌ها مطلع باشد. در حالی که در عقد وکالت، حدود اختیار وکیل طبق درخواست موکل تعیین می‌شود و حتی در برابر اشخاص ثالث بی‌اطلاع، همان اختیارات ذکر شده در قرارداد معتبر است.
تعدد وکالت در قانون مدنی: طبق قانون مدنی، موکل می‌تواند چند وکیل انتخاب کند و نوع وکالت را به صورت مستقل یا اجتماعی تعیین کند. در مقابل، در قائم مقام تجارتی، رئیس تجارت خانه می‌تواند چند نفر را به قائم مقامی منصوب کند، ولی در صورتی که به اجتماع قائم مقام‌ها اشاره نشود، همه قائم مقام‌ها به طور مستقل مسئولیت دارند و اختیارات لازم برای نمایندگی آمر را دارند.
ثبت و اعلان در قائم مقام تجارتی: در قائم مقام تجارتی، هر تصمیم یا تغییر در مسئولیت‌ها باید به ثبت برسد تا برای سایرین معتبر باشد. در حالی که در وکالت، اگر وکیل از اختیارات خود تجاوز کند، تنها در صورتی می‌توان او را مسئول دانست که طرفین به آن آگاه باشند.
۶. تفاوت‌های قائم مقام تجارتی با دلالی و حق‌العمل‌کاری
قائم مقام تجارتی و دلالی: برخلاف دلالی که یک فعالیت تجاری مستقل و ذاتی است، قائم مقام تجارتی به عنوان یک سمت خاص و به دستور رئیس تجارت خانه منصوب می‌شود و در صورتی که در تجارت خانه فعالیت کند، تاجر محسوب نمی‌شود.
قائم مقام تجارتی و حق‌العمل‌کاری: حق‌العمل‌کاری یک قرارداد تجاری است که مشابه قائم مقام تجارتی عمل می‌کند اما تفاوت اصلی این است که قائم مقام تجارتی به نام و حساب آمر معامله می‌کند، در حالی که حق‌العمل‌کار در مقابل آمر تعهداتی به نام خود دارد.
۷. تکالیف و محدودیت‌های قائم مقام تجارتی
قائم مقام تجارتی دارای مسئولیت‌ها و اختیارات زیادی است که باید در چارچوب تجارت خانه عمل کند. مهم‌ترین مسئولیت‌های قائم مقام تجارتی شامل تصمیم‌گیری‌های تجاری، انتقال اموال تجاری و نظارت بر فعالیت‌های مختلف شرکت است. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که محدود کردن اختیارات او در برابر اشخاص ثالث به آگاهی شخص ثالث بستگی دارد. همچنین، قائم مقام تجارتی نمی‌تواند به طور خودسرانه اختیارات خود را به دیگری واگذار کند مگر با اجازه آمر.
پایان
در این پادکست، با قائم مقام تجارتی و مسئولیت‌ها، تفاوت‌های آن با دیگر قراردادهای تجاری مانند وکالت و دلالی آشنا شدیم. این مفاهیم در دنیای تجارت اهمیت زیادی دارند و درک آن‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جلوگیری کند.
اگر سوالات بیشتری دارید، تیم موسسه حقوقی قریشی همیشه در کنار شماست. همراه ما باشید تا در پادکست‌های بعدی به موضوعات جذاب‌تر و کاربردی‌تر بپردازیم!
