در حقوق تجارت، برخی اعمال که ذاتاً مدنی هستند، تحت شرایط خاص به‌عنوان «اعمال تجاری» تلقی می‌شوند. این اعمال زمانی که توسط تاجر انجام شوند یا در چارچوب فعالیت‌های تجاری انجام شوند، به‌عنوان تجاری شناخته می‌شوند. در اینجا، به بررسی این اعمال و دفاتر تجاری می‌پردازیم.
۱. اعمال تبعی تاجر حقیقی
طبق ماده ۳ قانون تجارت، معاملات بین تجار به‌طور معمول تجاری تلقی می‌شود، مگر اینکه ثابت شود این معاملات به‌منظور رفع حوائج شخصی انجام شده‌اند. به‌طور کلی، تمامی معاملات بین تجار، کسبه، صرافان و بانک‌ها تجاری محسوب می‌شود.
۲. اعمال تبعی شرکت‌های تجاری
تمامی اعمال شرکت‌های تجاری جنبه تجاری دارند، به‌جز اعمالی که ذاتاً مدنی هستند و در هیچ شرایطی تجاری نمی‌شوند. مثلاً معاملات غیرمنقول به‌طور کلی تجاری نیستند، مگر در موارد خاص که استثنائاً تجاری محسوب شوند.
۳. دفاتر تجاری
در قانون تجارت، دفاتر تجاری به‌عنوان اسناد مهم برای ثبت و نگهداری معاملات تاجر معرفی شده‌اند. دفاتر تجاری عبارتند از:
دفتر روزنامه: ثبت تمام معاملات به ترتیب تاریخ
دفتر کل: دسته‌بندی معاملات در حساب‌های مختلف
دفتر دارایی: نمایش وضعیت مالی سال گذشته
دفتر کپیه: ثبت مکاتبات تجاری
۴. وظایف تاجر در مورد دفاتر تجارتی
ممنوعیت تغییرات غیرمجاز: تراشیدن یا حک کردن اطلاعات در دفاتر ممنوع است.
ثبت دقیق معاملات: تمام معاملات باید به‌صورت دقیق و به ترتیب تاریخ ثبت شوند.
مدت نگهداری دفاتر: تاجر باید دفاتر را حداقل به مدت ده سال نگهداری کند.
۵. نکات مهم درباره پلمپ دفاتر تجارتی
پلمپ در تهران: توسط نماینده اداره کل ثبت در دایره ثبت شرکت‌ها انجام می‌شود.
پلمپ در ولایات: توسط نماینده اداره ثبت محل یا رئیس محکمه ابتدایی انجام می‌شود.
۶. نقش دفاتر تجاری در دعاوی تجاری
دفاتر تجاری می‌توانند به‌عنوان دلایل اثبات در دعاوی تجاری مورد استفاده قرار گیرند و در مواردی که دعوا ناشی از معاملات تجاری باشد، سندیت دفاتر اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
